Bez wątpienia, Jan Matejko jest jednym z naszych najważniejszych malarzy historycznych, nie tylko o wspaniałym warsztacie malarskich, ale również o olbrzymim znaczeniu patriotycznym. Tworzył w czasach, gdy jego dzieła poruszały silnie struny narodowej dumy oraz marzenia o odzyskaniu niepodległości.
Kojarzymy go wszyscy powszechnie z monumentalnymi scenami, z Bitwą pod Grunwaldem, Hołdem pruskim lub Batorym pod Pskowem. Często, gdy widz patrzy na te gigantyczne płótna, jego wzrok gubi się w plątaninie wątków. Starając się pochwycić myśl przewodnią kompozycji, zapomina się o detalach. A również w nich tkwi wielka potęga Jana Matejki.
Dbanie o detale – bogactwo kostiumów
Matejko zwracał uwagę na najmniejsze nawet detale w każdym ze swych dzieł. Pojawiają się kielichy, draperie rozrzucone w malowniczych fałdach na posadzkach.
Oprócz tego malarz skupiał się na dopracowywaniu kostiumów swoich bohaterów. Co ciekawe do swych kompozycji wplatał prawdziwe kostiumy, które namiętnie kolekcjonował. Jego zbiory do tej pory przetrwały i niekiedy można je oglądać w Krakowie na różnych, tematycznych wystawach.
Wielość ubiorów w zbiorach własnych
W zbiorach Jana Matejki znalazły się zarówno kostiumy polskie, jak i pochodzące z wielu, często egzotycznych krajów. Można zobaczyć stroje tureckie, greckie i albańskie, wykonane z wysokiej klasy jedwabiów, adamaszków i brokatów, często o niezmiernie ciekawych wzorach i aplikacjach.
Artysta kolekcjonował zarówno kostiumy świeckie, jak i duchowe. Szczególnie ciekawym przykładem jest renesansowa dalmatyka, pokazana kilka lat temu podczas wystawy „Stroje i kostiumy z kolekcji Jana Matejki” w jego domu w Krakowie, w którym mieści się oddział Muzeum Narodowego. Liturgiczna szata z pięknym haftem, przetykanym złotą nicią, przedstawiającym owoce granatu, pojawiała się w wielu kompozycjach. Uważni obserwatorzy znajdą ją choćby w Hołdzie pruskim oraz Bitwie pod Grunwaldem.
Wszystkie swoje dociekania oraz fascynacje związane z badaniami kostiumologicznymi malarz przedstawił też w albumie „Ubiory w Polsce 1200-1795”, w którym odtworzył wzory strojów ludzi różnych stanów w różnych epokach na ziemiach polskich.
Projekty własne
Jan Matejko był jednak nie tylko malarzem i kolekcjonerem, który okazy ze swoich zbiorów przedstawiał na własnych płótnach. Artysta był również projektantem. Tworzył projekty kostiumów balowych oraz przygotował oprawę własnego ślubu, w tym oczywiście niezmiernie okazałą suknię panny młodej, którą możemy podziwiać na portrecie Teodory. Realizacją jego pomysłów zajmowali się krawcy polscy i bocheńscy w tym znany z nazwiska krawiec Ryparka.
Jego projekty wyróżniała dbałość o efekt finalny, ale oczywiście również o detale. Drobiazgowość mistrza widoczna była bowiem we wszystkich aspektach jego twórczości – od odtwarzania kostiumów na płótnach, aż do ich projektowania.