W polskiej sztuce współczesnej nurtem, który zdobywa coraz szersze grono wiernych wielbicieli, jest realizm magiczny. Przybiera różne oblicza i warianty, zależne od indywidualnej fantazji twórcy. Jednym z czołowych przedstawicieli tendencji jest Tomasz Sętowski, autor kompozycji pełnych fantastycznych miast, nierzeczywistych postaci i magicznych sytuacji.
Malarskie światy fantastyczne w duchu realizmu magicznego nie mogłyby zaistnieć bez dwóch kluczowych tendencji kulturowych. Jedną jest oczywiście surrealizm i związane z nim marzenia senne, automatyzm i zgłębianie wewnętrznego ja. Druga z nich, choć równie artystyczna, wiąże się z zupełnie inną metodą wyrazu. Chodzi oczywiście o literacki realizm magiczny, który użyczył nie tylko nazwy tendencji plastycznej, ale także szeregu chwytów twórczych. Jakich? Poniżej przedstawiamy kilka z nich, które najlepiej łączą słowo z obrazem na wielu płaszczyznach.
Słowa, słowa, słowa… i legenda
Po raz pierwszy termin „realizm magiczny” użył niemiecki krytyk sztuki i fotograf Franz Roh jeszcze w okresie międzywojennym, dla opisania działań przedstawiających rzeczywistość w niecodzienny sposób. Realizm magiczny, nazywany też Nową Rzeczowością, łączył różne elementy w nietypowe kolaże formy i treści.
Jednym z głównych motywów tego świata stał się folklor i baśnie, które tworzyły atmosferę tajemniczości i magii, tak mocno przyciągających odbiorców również do obrazów Tomasza Sętowskiego. Legendy uwiarygodniają przestrzeń i sprawiają, że staje się ona bliższa czytelnikom lub widzom.
Et in arcadia ego – czy realizm magiczny musi być sielanką?
W realizmie magicznym różne, często z pozoru nieprzystające do siebie elementy, łączy się w nową całość. Nie da się jej zrozumieć z pomocą standardowej logiki. Można ją wyłącznie pojąć intuicyjnie, wyłączając podstawowe zmysły.
Świat fantazji bynajmniej nie musi być tylko bajkowy i radosny. Pojawiają się w nim również lęki i obawy, drzemiące w każdym z nas..
Tak, jak potrafię – bohater świata a nie przeciw światu
W każdym ze światów Tomasza Sętowskiego i pisarzy nurtu realizmu magicznego najważniejszy jest zawsze człowiek – jego odczucia i relacje. Co ciekawe, zazwyczaj wpisuje się on w rzeczywistość magiczną, nie kwestionuje jej, nie analizuje, po prostu przyjmując wszystko, co się wokół niego dzieje.
Świat magiczny jest domem dla ludzi lub tylko snem, w który zapadli, wznosząc się ponad realność. Można tylko próbować znaleźć w tekście i obrazie odpowiedź na pytanie, która z tych rzeczywistości jest tą prawdziwą.